Historia ZGWK
Pierwsze ujęcie wody rzecznej w okolicach Tomaszowa Mazowieckiego zaprojektował w 1909 roku angielski inżynier William Heerlein Lindley. Miało to związek z tworzonym projektem zaopatrzenia Łodzi w wodę i odprowadzania ścieków z miasta. Najważniejszą rolę w tej koncepcji odgrywała rzeka Pilica oraz „Niebieskie Źródła”.
W 1936 roku magistrat Tomaszowa Mazowieckiego wydzierżawił źródła za symboliczną kwotę od magistratu łódzkiego i zobowiązał się do przekształcenia terenu w park turystyczno-przyrodniczy. Usypano groble i wykopano sztuczne kanały, posadzono drzewa i krzewy, które do tej pory nie występowały w tutejszych siedliskach. Z przyczyn ekonomicznych projekt budowy wodociągów był przez lata odkładany.
Podczas II Wojny Światowej Niemcy chcieli eksploatować wody „Niebieskich Źródeł”, aby zaspokoić potrzeby Łodzi. Od 1942 do 1944 roku przeprowadzano wiercenia, jednak wodociąg nie został ukończony. Po wojnie zdecydowano, że wody ze źródeł nie będą czerpane na skalę przemysłową (okazało się, że ich wydajność jest mniejsza niż sądzono na początku wieku).
W latach 1950 – 55 po części zrealizowano projekt Lindleya budując w Brzustówce ujęcie wody czerpalnej z Pilicy. Jednocześnie w 1951 r. wydrążono dwie studnie, które sięgały warstw wodonośnych „Niebieskich Źródeł”. Kilkuletni pobór wód doprowadził do zmniejszenia bilansu wodnego źródeł, a w 1961 przestały one bić. Na początku 1990 r. ostatecznie przerwano eksploatację studni. W 1952 roku rozpoczęto budowę Wydziału Produkcji Wody „Tomaszów” (Wodociąg Tomaszów-Łódź). Obejmował on ujęcie wody na Pilicy, Stację Uzdatniania w Tomaszowie Mazowieckim, pierwszą nitkę rurociągu Tomaszów-Łódź o średnicy 800 mm oraz przepompownię w Rokicinach (w połowie drogi do Łodzi). Prace zostały zakończone, a obiekty oddane do użytku pod koniec 1955 roku. W 1958 roku rozpoczęto rozbudowę wodociągu Tomaszów-Łódź. Do 1963 roku powstał drugi rurociąg o średnicy 1000 milimetrów, rozbudowano pompownie i stacje uzdatniania.
Wodociąg Tomaszów-Łódź modernizowano i rozbudowywano jeszcze w latach 1984-1996. W Tomaszowie wybudowano stację ozonowania wody, rozbudowano stację filtrów, unowocześniono procesy uzdatniania (oczyszczania) wody, zmodernizowano pompownie (w Tomaszowie i Rokicinach). W 1992 roku oddano do użytku trzecią nitkę wodociągu o średnicy 800 milimetrów, wyczyszczono i wyłożono wykładziną cementową dotychczas eksploatowane żeliwne i stalowe rurociągi, transportujące wodę z Tomaszowa do Łodzi. W 1989 roku uruchomiono ujęcie wód podziemnych w Rokicinach – 8 wywierconych tu studni głębinowych dało Łodzi ok. 36 tys. m3 wody (porównaj Wodociąg Sulejów-Łódź).
Łódź czerpie obecnie z Pilicy tylko kilkanaście tysięcy metrów sześciennych wody na dobę. Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łodzi nie rezygnuje z ujęcia w Tomaszowie Mazowieckim, które razem ze studniami głębinowymi w Rokicinach może dostarczyć nie 60 tys. m3 (50 tys. m3 dla Łodzi i 10 tys. m3 dla Tomaszowa), lecz nawet 100 tys. m3 wody na dobę. Razem z wodą z miejskich studni głębinowych oraz ze studni w Bronisławowie Łódź może dysponować ok. 200 tys. m3 na dobę.
Wodociąg Tomaszów-Łódź zapewnia Łodzi bezpieczny zapas wody. W systemie zaopatrzenia miasta jest obiektem o największych zdolnościach produkcyjnych, najbardziej mobilnym, elastycznym, mającym możliwości dostosowania się do zmiennego zapotrzebowania na wodę i różnych kierunków jej rozprowadzania. Produkuje jednocześnie wodę w niskiej cenie i dobrej jakości. Spełnia przy tym ważną funkcję jako jedyne lub podstawowe źródło wody dla Tomaszowa Mazowieckiego i wielu miejscowości położonych na trasie Tomaszów-Łódź np.: Popielaw, Jankowa, Janinowa, Maksymilianowa, Łaznówka, Cisowa, Łaznowskiej Woli, Rokicin, Andrespola.
Ciekawostki Wodociągu Tomaszów-Łódź
W ciągu 50 lat (1955-2005) tomaszowski wodociąg dostarczył Łodzi 1,57 mld metrów sześciennych wody pitnej. Jest to ilość równa pojemności 26 Zalewów Sulejowskich!
Żeby produkować wodę i pompować ją do Tomaszowa i Łodzi Wydział Produkcji Wody „Tomaszów” zużywa każdej doby ok. 49 tys. kWh, czyli tyle, ile potrzebują mieszkańcy miasta wielkości Łowicza;
Na przebycie drogi z Tomaszowa do Łodzi (47 km) woda z Pilicy potrzebuje od 24 do 72 godzin;
W okresie największej produkcji wody dla Łodzi i Tomaszowa z Pilicy pobierano nawet 17% płynącej tą rzeką wody;
Odprowadzane ze Stacji Uzdatniania Wody w Tomaszowie do Pilicy oczyszczone ścieki poprodukcyjne są czystsze niż woda w rzece – poprawiają jej jakość poniżej ujęcia w Tomaszowie;
W 1980 roku niewiele brakowało, by jaz na Pilicy przestał istnieć. Doszło tu wtedy do największej w historii Łódzkich Wodociągów awarii – jazowi groziła katastrofa budowlana, co spowodowałoby długotrwałe zamknięcie tego ujęcia wody. Dzięki ofiarnej pracy załogi WPW „Tomaszów” jaz uratowano – jest do dziś atrakcyjnym, wkomponowanym w dolinę rzeki elementem lokalnej architektury, sąsiadującym z rezerwatem przyrody „Niebieskie Źródła”.